Jaarlijks betreuren we in België nog altijd tientallen dodelijke slachtoffers door huisbranden. Daarnaast tellen we een paar honderd slachtoffers met rookintoxicatie en/of brandwonden ten gevolge van een huisbrand.
Opvallend is de leeftijdsopbouw van de slachtoffers: een derde van de mannelijke slachtoffers en de helft van de vrouwelijke slachtoffers is ouder dan 65. En dat terwijl hun procentuele aandeel van de samenleving beduidend lager is.
Deze groep is dus oververtegenwoordigd in de statistieken. Reden is dat ouderen kwetsbaarder zijn voor brand door uiteenlopende lichamelijke of mentale beperkingen. “Vooral woningen met alleenstaande senioren vragen extra aandacht qua brandveiligheid”, aldus Lauwaert Stefaan. “Daarmee bedoelen we woningen of appartementen waar zij in grote lijnen zelfstandig wonen. Maar soms wel met beperkte mobiliteit, waardoor zij in geval van brand meer tijd nodig hebben om hun woning te ontvluchten.”
Die tijd hebben die ‘senioren’ met een beperkte mobiliteit vaak niet omdat de brand zich te snel ontwikkelt. Volgens onderzoek zou dat een verklaring kunnen zijn voor het opvallende feit dat 19 procent van de fatale branden in Nederland zich voordeed in een woning met een correct werkende rookmelder. Onderzoekers concluderen verder dat de slachtoffers ofwel onvoldoende alert waren om het alarmsignaal te kunnen horen, ofwel simpelweg te weinig tijd hadden om te vluchten door de snelle verspreiding van het vuur of giftige rook.
De top 3 van de belangrijkste brandoorzaken in woningen is al jarenlang min of meer gelijk, al verschuiven de oorzakelijke factoren soms wel van plaats. Falende elektra, koken en roken blijken de belangrijkste bronnen van woningbranden met dodelijke afloop. Een opvallende constatering: in 2011 werd de wettelijk verplichte zelfdovende sigaret ingevoerd, juist om branden als gevolg van smeulende peuken op bed- en meubeltextiel of kleding te voorkomen. Toch wordt nog altijd een belangrijk deel van de woningbranden door roken veroorzaakt.
ROOK GEVAARLIJKER DAN VUUR
Het al dan niet gesloten zijn van binnendeuren in de woning of zeker in een appartement bepaalt hoe snel rook zich kan verspreiden naar andere ruimten. Daardoor vallen ook dodelijke slachtoffers in andere ruimten dan de ruimte waar brand ontstaat. In Nederland is daar onderzoek naar gedaan en in 71 procent van die gevallen bleek sprake van een open binnendeur bij woningbrand. In appartementsgebouwen is het risico op verspreiding nog groter omdat we te maken hebben met verschillende woonidentiteiten op een kleine oppervlakte. Dus sluiten van binnendeuren of de toegangsdeur van of naar het appartement waar de brand zich bevindt is enorm belangrijk om verdere verspreiding van het vuur en rook tegen te gaan. Iets wat bij paniek in een evacuatie vaak wordt vergeten.
ROOKMELDERS REDDEN LEVENS
Vandaag heeft ongeveer 60% van de woningen en appartementen in Vlaanderen en Brussel rookmelders. Terwijl dat tegen 1 januari 2020 100% moet zijn, want dan gaat de algemene verplichting in. De wetgeving van 1 januari 2020 verplicht ons om elke woonidentiteit te voorzien van rookmelders. De eigenaar van de woning is verantwoordelijk voor de plaatsing van de rookmelders – de huurder (bewoner) voor het toezicht en onderhoud dat de rookmelder werkt. Het is dus belangrijk als eigenaar dat je daarover duidelijk afspraken maakt met je huurder. Voeg ze desnoods toe aan je huurovereenkomst.
WAAR PLAATS JE BEST DE ROOKMELDERS?
De plaats hangt af van de vorm van de woonidentiteit. Hang minstens 1 rookmelder op elk niveau van de woning en liefst centraal (traphal). Bij een appartement wordt aangeraden om min. 2 rookmelders te plaatsen (1 in de centrale hal van het appartement en 1 in de gang naar de slaapkamers toe) om zo proberen je vluchtroute te beveiligen.
Welke rookmelders? Kies niet voor de prijs – maar voor de kwaliteit.
Kies steeds vor kwaliteitsvolle rookmelders. Dat zijn rookmelders met een vaste batterij van 10 jaar én met een garantie van 10 jaar. Vraag ook na hoe het zit met het omruilen bij een defect. Want 20% van deze toestellen is vroeg of laat defect en wanneer er garantie op zit moet het makkelijk kunnen worden omgeruild. We stellen al te vaak vast dat dat niet het geval is. Dus informeer je goed. Aangezien onderzoek aantoont dat 32% van de rookmelders na 2 jaar niet meer functioneert, maakt de Stichting Brandwonden zich terecht zorgen. Hoe komt het dat er zoveel opgehangen rookmelders niet meer werken? En dan vooral in huurwoningen! Defecte en losgekoppelde batterijen komen het vaakst voor. Maar ook rookmelders die afgeplakt worden om te kunnen roken in het appartement zien we vaak of komen vaak voor. Daarom is regelmatige controle belangrijk.
Aangezien de eigenaars van rookmelders bij defect vaak worden doorgestuurd van de handelaar naar de producent (die zich vaak in het buitenland bevindt) heeft de Stichting Brandwonden een eenvoudige omruilprocedure uitgewerkt, waarbij de garantie wordt gegeven dat een defecte rookmelder onmiddellijk gratis wordt omgeruild zodat je woning (eigendom) steeds beveiligd is. Meer info kun je ontvangen op het Salon van de Mede-eigendom 2019.
Een belangrijke conclusie van de onderzoekers is ver-der dat rookmelders weliswaar aantoonbaar bijdragen aan snellere branddetectie en grotere overlevingskansen, maar dat alleen rookmelders voor de doelgroep ‘verminderd zelfredzame senioren’ niet voldoende zijn om bij brand een veilige ontvluchting te waarborgen. Het koppelen van een automatische blusinstallatie, zoals een woningsprinkler, aan de rookmelder, zou volgens de Stichting Brandwonden het aantal dodelijke slachtoffers kunnen verminderen met 50%.
“WONINGEN WORDEN NIET BRANDVEILIGER”
De bouwtrends op het gebied van duurzaam bouwen kunnen grote gevolgen hebben voor bewoners en voor de handelingen van de brandweer. Onze woningen moeten we vanuit de overheid CO2- neutraal maken, daardoor krijgen ze een luchtdicht omhulsel, dat bij het ontstaan van een binnenbrand leidt tot andere brandcondities en snellere ophoping van hitte en rook. Ook de inzetmogelijkheden van de brandweer worden daardoor nadelig beïnvloed. Verder wijzen specialisten zoals Ruud van Herpen op de grote opmars van schone energiebronnen, met zonnepanelen op grote schaal en energieopslagsystemen op basis van lithiumionaccu’s in woningbatterijen en ‘powerwalls’. “Woningen worden daar niet brandveiliger door.”
INFO
Stefaan Lauwaert
Stichting Brandwonden
www.brandwonden.be